SzaZaZe
Themerson
Ola Bilińska
Dada von Bzdulow

SzaZaZe – czyli Szamburski, Zakrocki, Zemler – to muzycy związani z warszawską sceną niezależną Lado Abc. W ramach interdyscyplinarnych spotkań artystycznych „SzaZa ZapraSza” - w których muzyka łączy się z tańcem, obrazem, z literaturą i słuchowiskiem - trio opracowało oryginalną ścieżkę dźwiękową do niezwykłych filmów Stefana i Franciszki Themerson. Dźwięki perkusji, klarnetów, madoliny, skrzypiec oraz mbiry w sugestywnych i wysmakowanych produkcjach tworzonych na żywo – uzupełniają, dopowiadają i aktywnie komentują dzieła filmowe.

Wieczór z zespołem SzaZaZe – podzielony jest na trzy części, w których prezentujemy miniaturę solową w wykonaniu Huberta Zemlera na perkusję i instrumenty perkusyjne, koncert tria Szamburski/Zakrocki/Zemler oraz pokaz filmów eksperymentalnych małżeństwa Themersonów z muzyką tria wykonywaną na żywo.

Stefan i Franciszka Themersonowie byli awangardowymi artystami. To im zawdzięczamy m.in. "Przygodę człowieka poczciwego" czy manifest wolności twórczej i intelektualnej niezależności. W latach 1930-1937 Stefan Themerson wraz z żoną Franciszką zrealizował, przy użyciu nowatorskich technik, pięć filmów awangardowych (m.in. Aptekę i Przygodę człowieka poczciwego - ten ostatni zachował się, w przeciwieństwie do pozostałych przedwojennych realizacji), które uważane są za kamień milowy w historii polskiego kina eksperymentalnego i awangardowego. Filmy te tworzone były głównie za pomocą oryginalnego urządzenia, umożliwiającego fotografowanie klatka po klatce przedmiotów umieszczanych na przezroczystej kalce. Themersonowie redagowali też czasopismo f.a., poświęcone filmowi artystycznemu.

W latach 30. posługując się prostą aparaturą i zorganizowanym we własnym mieszkaniu zapleczem technicznym, nakręcili Themersonowie kilka filmów eksperymentalnych, które do dziś mają swoje miejsce w historii awangardowego kina europejskiego obok dokonań takich twórców, jak Hans Richter, Man Ray, Fernand Léger czy Luis Buñuel. Były to kolejno: 'Apteka', 'Europa', 'Drobiazg melodyjny', 'Zwarcie' oraz 'Przygoda człowieka poczciwego'. Dwa pierwsze, oparte na technice uruchomienia fotogramów, wyświetlane były wyłącznie na pokazach specjalnych, wywołując kontrowersyjne reakcje widzów i krytyki. Filmy te Themersonowie tworzyli za pomocą skonstruowanego przez siebie urządzenia pozwalającego na fotografowanie przedmiotów klatka po klatce. Metoda ta była rozwinięciem zabiegów stosowanych w fotogramach i pierwszych filmach surrealistycznych Mana Raya. Pomysł zrealizowanej w roku 1932 'Europy' narodził się pod wpływem lektury futurystycznego poematu Anatola Sterna, wydanego w roku 1929 w opracowaniu graficznym Mieczysława Szczuki i Teresy Żarnowerówny. Film ten miał być wizualnym ekwiwalentem przedstawionej w utworze Sterna katastroficznej wizji Europy zmierzającej ku własnej zagładzie. Do dziś zachowały się pojedyncze kadry, a także zrekonstruowany przez Piotra Zarębskiego film 'Europa II'. Podobnie rekonstrukcji, przez amerykańskiego artystę Bruce'a Czeczewskiego, doczekał się zaginiony film 'Apteka'. 'Drobiazg melodyjny' i 'Zwarcie' miały charakter reklamówek wyświetlanych jako dodatki podczas pokazów filmów fabularnych, a ich wysoki poziom artystyczny sprawił, że niektórzy krytycy poświęcali im w swoich wypowiedziach więcej uwagi aniżeli filmom właściwym. Do dziś filmy te są prezentowane na przeglądach kina awangardowego na całym świecie.